Người Nhật có ứng xử đặc biệt với toilet và vô cùng độc đáo, không chỉ từ thói quen vệ sinh mà còn là cả một nền văn hóa, tín ngưỡng và sáng tạo công nghệ gắn liền với đời sống tinh thần:
Mục lục
Tín ngưỡng và quan niệm truyền thống
- Theo quan niệm xưa, trong mỗi toilet đều có sự hiện diện của vị thần toilet (Kawaya no Kami), thường được xem là nữ thần xinh đẹp cai quản việc sinh nở và may mắn.
- Người Nhật tin rằng toilet sạch sẽ là biểu hiện của sự trong sạch tâm hồn, mang đến phúc lộc và nét đẹp hình thể cho con cháu. Phụ nữ mang thai, chăm chỉ dọn dẹp toilet sẽ sinh ra con cái xinh đẹp; trẻ em siêng giữ toilet sẽ gặp may mắn, phát triển tốt cả thể chất lẫn tinh thần.
- Đến nay, một số gia đình Nhật Bản vẫn giữ phong tục thắp hương hay cảm tạ thần toilet, đặc biệt sau mỗi vụ mùa thu hoạch – minh chứng cho ý thức biết ơn với những “thành quả” xuất phát từ nơi tưởng như tầm thường nhất trong nhà.
- Một đặc điểm nổi bật trong thiết kế nhà ở Nhật là việc tách riêng phòng tắm và phòng vệ sinh. Lý do cơ bản là người Nhật xem nhà vệ sinh là nơi để “giải quyết sinh học” cần sạch sẽ tuyệt đối nhưng không phải là nơi để thư giãn, trong khi phòng tắm lại là không gian để nghỉ ngơi, làm sạch cơ thể và tái tạo năng lượng.Việc tách biệt này cũng giúp ngăn chặn vi khuẩn và mùi hôi lan rộng sang khu vực tắm rửa, đồng thời mang lại sự tiện nghi, thoải mái vượt trội trong sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, đây còn là một phần đáp ứng quan niệm phong thủy và thẩm mỹ mà người Nhật rất coi trọng.
Các lễ nghi liên quan đến Kawaya-no-Kami ở Nhật Bản
Kawaya-no-Kami được xem là vị thần bảo hộ của toilet và vệ sinh trong tín ngưỡng dân gian Nhật Bản. Theo truyền thuyết, vị thần này sinh ra từ đống phân phân rã, mang biểu tượng cho sự tái sinh và tinh thần thanh tẩy. Người Nhật thường tổ chức các lễ nghi nhỏ như thắp hương, dâng hoa hoặc mời thầy cúng cầu an cho khu vực toilet nhằm biểu thị lòng biết ơn và giữ cho nơi này luôn trong sạch, tránh xui xẻo.
Phong tục này đặc biệt phổ biến trong các gia đình truyền thống, nơi mà việc tôn trọng phòng vệ sinh như một không gian thiêng liêng thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa con người với môi trường sống và niềm tin văn hóa.
Tín ngưỡng tôn trọng Kawaya-no-Kami và văn hóa giữ vệ sinh đã có tác động lớn đến cách bố trí, thiết kế nhà ở và không gian công cộng ở Nhật Bản. Toilet thường được thiết kế như một căn phòng nhỏ gọn, riêng biệt, với lối vào rộng rãi và có thể được trang trí bằng các vật phẩm mang tính phong thủy hoặc mỹ thuật nhẹ nhàng. Mỗi phòng vệ sinh thường có các vật dùng, trang trí riêng biệt và được giữ trong tình trạng sạch sẽ, gọn gàng như một cách biểu hiện sự tôn trọng đối với không gian linh thiêng này. Việc này còn giúp duy trì cảm giác thanh tịnh, tránh làm ảnh hưởng đến các khu vực sinh hoạt khác trong nhà.
Nghi thức, phong thủy và thẩm mỹ toilet
- Toilet tại Nhật thường được trang trí như một căn phòng nhỏ xinh. Ngoài việc sạch sẽ tuyệt đối, nhiều gia đình còn bày trí hoa tươi, tranh phong cảnh, các vật phẩm phong thủy như tháp muối (Morijio) để trừ tà, tinh dầu hoặc than hoạt tính khử mùi, tạo cảm giác dễ chịu.
- Người Nhật rất kiêng kỵ việc gộp toilet với các không gian sinh hoạt khác. Mỗi phòng vệ sinh đều có dép riêng, thảm trải chuyên dụng, đặc biệt chú ý tách biệt với nhà tắm để ngăn lây lan vi khuẩn.
- Các quy tắc phong thủy cũng được áp dụng nghiêm ngặt: không treo ảnh gia đình, không đặt bản đồ, hướng toilet, phối màu nội thất phù hợp để tránh “ám vận”, mang lại hài hòa năng lượng cho cả ngôi nhà.
Văn hóa giữ gìn toilet như “bộ mặt quốc gia”
- Trên phương diện cộng đồng, Nhật Bản nổi tiếng toàn cầu vì hệ thống toilet công cộng sạch sẽ, tiện nghi, có những chức năng hiện đại bậc nhất thế giới như nắp rửa tự động, sưởi ấm bệ ngồi, khử mùi tự động, nhạc che tiếng…
- Tinh thần giữ vệ sinh nơi công cộng được đào tạo cho trẻ em ngay từ nhỏ, trở thành thước đo về nhân cách – ai để toilet bẩn thường bị xem là người thiếu ý thức và không tôn trọng cộng đồng.
- Đặc biệt, nhiều người Nhật còn mang theo máy rửa bồn cầu cầm tay khi du lịch – bởi họ cảm thấy “không thể sống thiếu toilet sạch”.
Biểu tượng trong văn hóa, nghệ thuật và giáo dục
- Hình ảnh nhà vệ sinh luôn xuất hiện ý nghĩa trong thơ ca, truyện tranh, phim ảnh và cả bài hát dành cho thiếu nhi, nhằm nhấn mạnh thông điệp về sự sạch sẽ, biết ơn giá trị dù nhỏ nhất trong cuộc sống.
- Thậm chí, có “bảo tàng toilet”, những tour trải nghiệm hoặc các lớp học dạy trẻ tự dọn dẹp toilet – hình thành ý thức tự chủ, yêu lao động.
- Nhà vệ sinh ở Nhật Bản được gọi thân thương là nơi “thanh lọc tinh thần”, không chỉ để “giải tỏa sinh học” mà còn là thời gian thư giãn, suy nghĩ tích cực và kết nối với bản thân.
Ứng xử của người Nhật với toilet là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống tín ngưỡng, ý thức cộng đồng, phong cách sống hiện đại và cả triết lý thẩm mỹ. Đó cũng là chìa khóa khiến các sản phẩm vệ sinh, thiết bị nhà tắm Nhật Bản nổi tiếng thế giới không chỉ về công nghệ mà còn về chiều sâu nhân văn, truyền cảm hứng cho mọi quốc gia cùng học hỏi.
